Zakład Farmakologii Uzależnień
Kierownik:
Prof. dr hab. Małgorzata Filip
Pracownicy:
Prof. dr hab. Edmund Przegaliński, Dr hab. Małgorzata Frankowska, Dr Karolina Wydra-Kolarska, Dr Irena Smaga-Maślanka, Dr Dawid Gawliński
Pracownicy inżynieryjno-techniczni/specjaliści:
Agata Suder, Renata Pieniążek
Doktoranci:
Mgr Kacper Witek, lek. med. Jahnobi Konwar
Profil badawczy
Pracownia Farmakologii Uzależnień (PFU) powstała w Zakładzie Farmakologii w 2006 r. W roku 2017 Pracownia została przekształcona w Zakład Farmakologii Uzależnień. Zespół koncentruje się na tematyce uzależnień od środków psychostymulujących (amfetamina, metylenodioksyamfetamina, kokaina), nikotyna, alkohol oraz THC. Tematy realizowane w PFU dotyczą poszukiwania mechanizmów molekularnych i neurochemicznych uzależnienia oraz możliwości farmakologicznej interwencji.
Do naszych badań wykorzystujemy praktycznie wszystkie dostępne metody badawcze które mogą obrazować różne fazy złożonego procesu uzależnienia (wejście w nałóg, podtrzymanie nałogu, głód narkotykowy i inne objawy odstawienia oraz nawroty). Zakres prowadzonych badań obejmuje różne modele zwierzęce (depresja doświadczalna, zwierzęta transgeniczne), manipulacje farmakologiczne (np. lezje, podania dostrukturalne i obwodowe, iniekcje selektywnych ligandów receptorów), analizy biochemiczne (oznaczanie zmian w ekspresji receptorów i enzymów, zmian w synaptycznych i tkankowych poziomach neuroprzekaźników/neuromodulatorów) oraz analizy molekularne (badanie mitochondrialnego DNA (mtDNA), analiza ekspresji genów i miRNA, analizy epigenetyczne).
Współpracujemy ściśle z wieloma jednostkami naukowymi w kraju (Zakład Farmakodynamiki Wydziału Farmaceutycznego WUM, Katedra i Zakład Farmakologii z Farmakodynamiką Wydziału Farmaceutycznego UM w Lublinie) i za granicą (Zakład Badań Układu Nerwowego – Karolinska Institutet, Wydział Farmaceutyczny – Uniwersytet w Ferrarze, Zakład Badań Farmakologicznych i Biomolekularnych – Uniwersytet w Mediolanie, Zakład Psychiatrii i Psychoterapii – Uniwersytet Friedrich Alexander w Erlangen-Nürnberg).
Metody badawcze
Metody i testy behawioralne:
Pomiar aktywności lokomotorycznej zwierząt, dożylne samopodawanie substancji uzależniających, pobieranie alkoholu w warunkach wolnego wyboru, samopobieranie naturalnej nagrody, test preferencji sacharozy, test rozróżniania (drug discrimination), test podniesionego labiryntu „zero”, zmodyfikowany test wymuszonego pływania
Metody biologii molekularnej:
Izolacja DNA/RNA, PCR, RT-qPCRe
elektroforeza w żelu agarozowym i poliakryloamidowym
Metody biochemiczne:
Izolacja białka, oznaczanie stężenia białka metodą BCA, Western blot, ELISA,
mikrodializa in vivo
Metody histologiczne i histochemiczne:
Utrwalanie tkanek, autoradiografia receptorowa, analiza immunohistochemiczna i immunofluorescencyjna
Inne:
Stereotaktyczna implantacja kaniul domózgowych, implantacja kaniul dożylnych, podania domózgowe, bulbektomia
Najważniejsze dwa odkrycia w ciągu 3 ostatnich lat
- Amidowa pochodna N-acetylocysteiny hamuje nawroty do nałogu kokainowego u szczurów z doświadczalną depresją.
- Toniczna aktywacja receptorów A2A zlokalizowanych w jądrze półleżącym przegrody indukuje nawrót do nałogu kokainowego.
-
Sex-specific effects of different types of prenatal stress on foetal testosterone levels and NMDA expression in mice.
Liubov S Kalinichenko, Irena Smaga, Malgorzata Filip, Bernd Lenz, Johannes Kornhuber, Christian P Müller
Behavioural brain research, 10.1016/j.bbr.2022.114225 S0166-4328(22)00494-6
PMID:36435218 -
undefined
Joanna Jastrzębska, Małgorzata Frankowska, Irena Smaga, Magdalena Hubalewska-Mazgaj, Agata Suder, Renata Pieniążek, Edmund Przegaliński, Małgorzata Filip
Pharmacological reports : PR, 10.1007/s43440-022-00428-2
PMID:36374478 -
Cocaine and Its Abstinence Condition Modulate Striatal and Hippocampal Wnt Signaling in a Male Rat Model of Drug Self-Administration.
Dawid Gawliński, Kinga Gawlińska, Małgorzata Frankowska, Małgorzata Filip
International journal of molecular sciences, 14011 10.3390/ijms232214011
PMID:36430488 -
Amorfrutin B Protects Mouse Brain Neurons from Hypoxia/Ischemia by Inhibiting Apoptosis and Autophagy Processes Through Gene Methylation- and miRNA-Dependent Regulation.
Karolina Przepiórska, Agnieszka Wnuk, Cordian Beyer, Małgorzata Kajta
Molecular neurobiology, 10.1007/s12035-022-03087-9
PMID:36324052 -
Novel Dopamine Transporter Inhibitor, CE-123, Ameliorates Spatial Memory Deficits Induced by Maternal Separation in Adolescent Rats: Impact of Sex.
Pawel Grochecki, Irena Smaga, Paulina Surowka, Marta Marszalek-Grabska, Predrag Kalaba, Vladimir Dragacevic, Patrycja Kotlinska, Malgorzata Filip, Gert Lubec, Jolanta H Kotlinska
International journal of molecular sciences, 10718 10.3390/ijms231810718
PMID:36142621 -
A High-Sugar Diet Consumption, Metabolism and Health Impacts with a Focus on the Development of Substance Use Disorder: A Narrative Review.
Kacper Witek, Karolina Wydra, Małgorzata Filip
Nutrients, 2940 10.3390/nu14142940
PMID:35889898 -
Maternal Separation Alters Ethanol Drinking and Reversal Learning Processes in Adolescent Rats: The Impact of Sex and Glycine Transporter Type 1 (GlyT1) Inhibitor.
Joanna Filarowska-Jurko, Lukasz Komsta, Irena Smaga, Paulina Surowka, Marta Marszalek-Grabska, Pawel Grochecki, Dorota Nizio, Malgorzata Filip, Jolanta H Kotlinska
International journal of molecular sciences, 5350 10.3390/ijms23105350
PMID:35628160 -
Increased density and antagonistic allosteric interactions in A2AR-D2R heterocomplexes in extinction from cocaine use, lost in cue induced reinstatement of cocaine seeking.
Wilber Romero-Fernandez, Karolina Wydra, Dasiel O Borroto-Escuela, Joanna Jastrzębska, Zilong Zhou, Malgorzata Frankowska, Malgorzata Filip, Kjell Fuxe
Pharmacology, biochemistry, and behavior, S0091-3057(22)00054-5 10.1016/j.pbb.2022.173375
PMID:35307414 -
Adult alcohol drinking and emotional tone are mediated by neutral sphingomyelinase during development in males.
Liubov S Kalinichenko, Christiane Mühle, Tianye Jia, Felix Anderheiden, Maria Datz, Anna-Lisa Eberle, Volker Eulenburg, Jonas Granzow, Martin Hofer, Julia Hohenschild, Sabine E Huber, Stefanie Kämpf, Georgios Kogias, Laura Lacatusu, Charlotte Lugmair, Stephen Mbu Taku, Doris Meixner, Nina-Kristin Sembritzki, Marc Praetner, Cosima Rhein, Christina Sauer, Jessica Scholz, Franziska Ulrich, Florian Valenta, Esther Weigand, Markus Werner, Nicole Tay, Conor J Mc Veigh, Jana Haase, An-Li Wang, Laila Abdel-Hafiz, Joseph P Huston, Irena Smaga, Malgorzata Frankowska, Malgorzata Filip, Anbarasu Lourdusamy, Philipp Kirchner, Arif B Ekici, Lena M Marx, Neeraja Puliparambil Suresh, Renato Frischknecht, Anna Fejtova, Essa M Saied, Christoph Arenz, Aline Bozec, Isabel Wank, Silke Kreitz, Andreas Hess, Tobias Bäuerle, Maria Dolores Ledesma, Daniel N Mitroi, André M Miranda, Tiago Gil Oliveira, Bernd Lenz, Gunter Schumann, Johannes Kornhuber, Christian P Müller
Cerebral cortex (New York, N.Y. : 1991), bhac106 10.1093/cercor/bhac106
PMID:35296883 -
Alteration of Ethanol Reward by Prior Mephedrone Exposure: The Role of Age and Matrix Metalloproteinase-9 (MMP-9).
Pawel Grochecki, Irena Smaga, Marta Marszalek-Grabska, Malgorzata Lopatynska-Mazurek, Tymoteusz Slowik, Ewa Gibula-Tarlowska, Ewa Kedzierska, Joanna Listos, Malgorzata Filip, Jolanta H Kotlinska
International journal of molecular sciences, 2122 10.3390/ijms23042122
PMID:35216236 -
Understanding the Links among Maternal Diet, Myelination, and Depression: Preclinical and Clinical Overview.
Irena Smaga
Cells, 540 10.3390/cells11030540
PMID:35159347 -
Prenatal Exposure to Triclocarban Impairs ESR1 Signaling and Disrupts Epigenetic Status in Sex-Specific Ways as Well as Dysregulates the Expression of Neurogenesis- and Neurotransmitter-Related Genes in the Postnatal Mouse Brain.
Agnieszka Wnuk, Joanna Rzemieniec, Karolina Przepiórska, Bernadeta Angelika Pietrzak, Marzena Maćkowiak, Małgorzata Kajta
International journal of molecular sciences, 13121 10.3390/ijms222313121
PMID:34884933 -
Posttreatment Strategy Against Hypoxia and Ischemia Based on Selective Targeting of Nonnuclear Estrogen Receptors with PaPE-1.
A Wnuk, K Przepiórska, B A Pietrzak, M Kajta
Neurotoxicity research, 10.1007/s12640-021-00441-y
PMID:34797527 -
Enhancement of the GluN2B subunit of glutamatergic NMDA receptors in rat brain areas after cocaine abstinence.
Irena Smaga, Karolina Wydra, Agata Suder, Marek Sanak, Lucia Caffino, Fabio Fumagalli, Małgorzata Filip
Journal of psychopharmacology (Oxford, England), 10.1177/02698811211048283
PMID:34587833 -
Neutral sphingomyelinase mediates the co-morbidity trias of alcohol abuse, major depression and bone defects.
Liubov S Kalinichenko, Christiane Mühle, Tianye Jia, Felix Anderheiden, Maria Datz, Anna-Lisa Eberle, Volker Eulenburg, Jonas Granzow, Martin Hofer, Julia Hohenschild, Sabine E Huber, Stefanie Kämpf, Georgios Kogias, Laura Lacatusu, Charlotte Lugmair, Stephen Mbu Taku, Doris Meixner, Nina Tesch, Marc Praetner, Cosima Rhein, Christina Sauer, Jessica Scholz, Franziska Ulrich, Florian Valenta, Esther Weigand, Markus Werner, Nicole Tay, Conor J Mc Veigh, Jana Haase, An-Li Wang, Laila Abdel-Hafiz, Joseph P Huston, Irena Smaga, Malgorzata Frankowska, Malgorzata Filip, Anbarasu Lourdusamy, Philipp Kirchner, Arif B Ekici, Lena M Marx, Neeraja Puliparambil Suresh, Renato Frischknecht, Anna Fejtova, Essa M Saied, Christoph Arenz, Aline Bozec, Isabel Wank, Silke Kreitz, Andreas Hess, Tobias Bäuerle, Maria Dolores Ledesma, Daniel N Mitroi, André M Miranda, Tiago G Oliveira, Erich Gulbins, Bernd Lenz, Gunter Schumann, Johannes Kornhuber, Christian P Müller
Molecular psychiatry, 10.1038/s41380-021-01304-w
PMID:34584229
- Artykuł popularnonaukowy "Od narodzin do starości – amorfrutyna B w neuroprotekcji" Karolina Przepiórska
- Artykuł popularnonaukowy "Krem z filtrem przeciwsłonecznym – przyjaciel czy wróg?" Agnieszka Wnuk
-
Poszukiwanie nowych strategii w leczeniu uszkodzeń mózgu wywołanych niedotlenieniem i niedokrwieniem.
NAUKA, 2016, 3:55-73. Kajta M, Rzemieniec J, Rużyłło W.
-
W jaki sposób występujące w środowisku substancje hormonalnie czynne wpływają na mózg?
Wszechświat, 2012, 113:10-13. Kajta M.
-
Molekularne podstawy działania estrogenów w ośrodkowym układzie nerwowym.
Rozdział w: Szlaki przekazywania sygnałów komórkowych. Pod redakcją I. Nalepy. XXI Zimowa Szkoła Instytutu Farmakologii PAN. Mogilany, 2004, 61-69. Kajta M.
-
Hodowle komórek nerwowych.
Rozdział XVII w: Hodowle komórek i tkanek. Pod redakcją S. Stokłosowej. PWN, Warszawa, 2004, 277-290. Kajta M.
-
Selektywna modulacja szlaków sygnałowych receptora PPARγ jako nowa strategia terapeutyczna wobec choroby Alzheimera, Mgr Karolina Przepiórska-Drońska
Grant NCN PRELUDIUM; 2022/45/N/NZ7/01418; 2023-2026. W trakcie realizacji.Kierownik grantu: Karolina PrzepiórskaOpiekun merytoryczny grantu: Prof. dr hab. Małgorzata Kajta
-
Matczyna otyłość jako czynnik predysponujący do rozwoju zaburzeń autystycznych u potomstwa - w poszukiwaniu roli mikrobioty jelitowej i strategii prewencji, Dr Dawid Gawliński
GRANT NCN nr 2021/43/B/NZ5/02552 (OPUS 22) -
Nowa, pourazowa strategia leczenia udaru i asfiksji okołoporodowej - nowatorskie podejście terapeutyczne oparte na selektywnej aktywacji błonowych receptorów estrogenowych mERα i mERβ., Dr hab. Agnieszka Wnuk
Grant NCN SONATA; nr projektu 2021/43/D/NZ7/00633; 2022-2025. W trakcie realizacji.
Kierownik grantu: dr Agnieszka Wnuk -
Selektywna aktywacja szlaków sygnałowych niejądrowych receptorów estrogenowych przez PaPE-1 jako nowe podejście terapeutyczne wobec sporadycznej postaci choroby Alzheimera, Prof. dr hab. Małgorzata Kajta
Grant NCN OPUS; 2020/39/B/NZ7/00974; 2021-2024. W trakcie realizacji.
Kierownik grantu: Małgorzata Kajta -
Wpływ diety bogatej w kwasy tłuszczowe omega-3 na zaburzenia mielinizacji i fenotyp depresyjny indukowany matczyną dietą wysokotłuszczową w ciąży i laktacji u potomstwa. NCN, SONATA 16, UMO-2020/39/D/NZ5/02581, Dr Irena Smaga-Maślanka
-
Międzypokoleniowy wpływ matczynej diety wysokotłuszczowej na zmiany morfologiczne i epigenetyczne w korze przedczołowej potomstwa, Dr Dawid Gawliński
GRANT NCN nr 2020/04/X/NZ7/02058 (MINIATURA 4) -
Wpływ diety wysokotłuszczowej matki w czasie ciąży i laktacji na zmiany epigenetyczne w obrębie genu kodującego receptor kannabinoidowy CB1 (CNR1) w mózgu potomstwa. NCN, MINIATURA 4, 2020/04/X/NZ7/00049 , Dr Irena Smaga-Maślanka
-
Poszukiwanie skutecznych strategii ochrony komórek nerwowych przed niedotlenieniem i niedokrwieniem: Identyfikacja mechanizmów neuroprotekcyjnego działania nowych ligandów receptorów AhR i PPARg w eksperymentalnych modelach udaru., Prof. dr hab. Małgorzata Kajta
Grant NCN OPUS; 2018/31/B/NZ7/01815; 2019-2022. W trakcie realizacji. Kierownik grantu: Małgorzata Kajta -
Dieta matki w czasie ciąży i karmienia jako czynnik zwiększający ryzyko uzależnienia od kokainy u potomstwa - przedkliniczne badania behawioralne i neurochemiczne nad rolą receptorów melanokortynowych typu 4 w mózgu u szczurów., Prof. dr hab. Małgorzata Filip
Grant NCN nr UMO-2016/21/B/NZ4/00203 (OPUS 11) -
Zaburzona interakcja pomiędzy podjednostkami receptora NMDA a białkami rusztowania komórkowego podczas abstynencji kokainowej jako krytyczny punkt w regulacji zachowania poszukiwawczego i nawrotu do nałogu, Prof. dr hab. Małgorzata Filip
GRANT NCN nr UMO-2015/17/B/NZ7/02935 (OPUS 9) -
Neurorozwojowe patomechanizmy działania triklokarbanu i dichlorodifenylodichloroetylenu: znaczenie apoptozy i autofagii oraz szlaków angażujących receptory dla estrogenów, węglowodorów aromatycznych i androstanu. , Prof. dr hab. Małgorzata Kajta
Grant NCN OPUS; 2015/19/B/NZ7/02449; 2016-2019. Kierownik grantu: Małgorzata Kajta
-
Efekty i potencjalne mechanizmy działania disulfiramu i nepikastatu w uzależnieniu od morfiny u zwierząt doświadczalnych. , Dr hab. Małgorzata Frankowska
GRANT NCN nr UMO-2014/15/D/NZ7/01821 (SONATA 9)Kierownik grantu dr inż. Patrycja Magdalena Kleczkowska, Warszawski Uniwersytet Medyczny; Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej -
Neurotoksyczne działanie benzofenonu-3 : znaczenie receptorów estrogenowych oraz receptora retinoidowego X alfa., Dr hab. Agnieszka Wnuk
Grant NCN PRELUDIUM; nr projektu 2014/13/N/NZ4/04845; 2015-2018Kierownik grantu: mgr Agnieszka WnukOpiekun merytoryczny grantu: Dr hab. Małgorzata Kajta
-
Epigenetyczne mechanizmy regulujące głód narkotykowy i nawrót nałogu kokainowego, Prof. dr hab. Małgorzata Filip
GRANT NCN nr UMO-2012/06/A/NZ3/00022 (MAESTRO) -
Rola receptorowych kompleksów heterodimerycznych mGlu5‑D2 w wygaszaniu zachowań poszukiwawczych związanych z uzależnieniem od substancji psychostymulujących (kokaina i MDMA): analiza behawioralna i biomolekularna u szczurów, Dr hab. Małgorzata Frankowska
GRANT NCN nr UMO‑2011/03/D/NZ7/06 295 (SONATA 8)
-
Nagroda Fundacji im. J. i J. Supniewskich za osiągnięcia naukowe, Dr hab. Agnieszka Wnuk
Wtorek, 25 Czerwca 2024 -
Nagroda im. J.J. Supniewskich za całokształt działalności naukowej w roku 2022, Dr Irena Smaga-Maślanka
Wtorek, 31 Stycznia 2023 -
Nagroda Prezesa Rady Ministrów w kategorii „wysoko ocenione osiągnięcia naukowe będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego.”, Dr hab. Małgorzata Frankowska
Poniedziałek, 12 Grudnia 2022 -
Nagroda im. prof. Aleksandra Szczygła Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych za najlepszą pracę naukowo-badawczą opublikowaną w roku 2021 , Dr Dawid Gawliński
Piątek, 21 Października 2022 -
Wyjazd konferencyjny realizowany w ramach Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA) program PROM , Dr hab. Małgorzata Frankowska
Poniedziałek, 10 Stycznia 2022 -
Stypendium im. Mieczysława Bekkera Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej na staż podoktorski w Boston Children's Hospital, Harvard Medical School, Dr Dawid Gawliński
Niedziela, 12 Grudnia 2021 -
I miejsce w konkursie na artykuł popularnonaukowy "Od narodzin do starości – amorfrutyna B w neuroprotekcji" - organizator konkursu: Dyrekcja Instytutu Farmakologii im. Jerzego Maja w Krakowie. , Mgr Karolina Przepiórska-Drońska
Czwartek, 30 Września 2021 -
Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla wybitnych młodych naukowców, Dr Irena Smaga-Maślanka
Wtorek, 9 Czerwca 2020 -
PROM, NAWA, 14-dniowy staż szkoleniowy, Department of Pharmacological and Biomolecular Sciences, University of Milan, Włochy, 03.06.2019-14.06.2019 r., Dr Irena Smaga-Maślanka
Poniedziałek, 3 Czerwca 2019 -
ERASMUS+, 7-dniowy staż szkoleniowy, European Laboratory for Non-linear Spectroscopy (LENS), University of Florence, Włochy, 19.03.2019-25.03.2019 r., Dr Irena Smaga-Maślanka
Wtorek, 19 Marca 2019 -
Wyjazd konferencyjny realizowany w ramach Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA) program PROM, Dr hab. Małgorzata Frankowska
Czwartek, 20 Grudnia 2018 -
Zespołowa Nagroda Wydziału V Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk za cykl publikacji , Dr hab. Agnieszka Wnuk
Czwartek, 22 Listopada 2018 -
Zespołowa Nagroda Wydziału V Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk za cykl publikacji. , Prof. dr hab. Małgorzata Kajta
Czwartek, 22 Listopada 2018 -
Stypendium START 2018 Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP) dla Młodych Uczonych, Dr hab. Agnieszka Wnuk
Sobota, 26 Maja 2018 -
II miejsce w konkursie na artykuł popularnonaukowy "Krem z filtrem przeciwsłonecznym – przyjaciel czy wróg?" - organizator konkursu Dyrekcja IF PAN w Krakowie, Dr hab. Agnieszka Wnuk
Środa, 15 Listopada 2017
Kierownik zakładu
E-mail: ifpan@if-pan.krakow.pl
Prof. dr hab. Małgorzata Filip
Telefon: +48 12 6623296E-mail: ifpan@if-pan.krakow.pl
Zainteresowania badawcze
Techniki badawcze
- analiza i interpretacja dużych zbiorów danych
- chromatografia cieczowa sprzężona z tandemową spektrometrią mas LC/ESI-MS/MS
- dożylne samopodawanie
- genotypowanie
- implantacja kateteru do żyły szyjnej szczura
- macierze białkowe
- mikromacierze cDNA na komercyjnych platformach (Illumina/Affymetrix)
- mikromacierze małej skali z sondami TaqMan (TLDA) na własnej platformie QuantStudio
- sekwencjonowanie nowej generacji
- sensytyzacja behawioralna
- spektrometria mas
- test komunikacji społecznej
- test podniesionego labiryntu 0
- test warunkowej preferencji miejsca
- transfekcja in vitro
Słowa kluczowe
- 3,3’- diindolometan
- adenozyna
- ADHD
- amyloid
- analiza behawioralna
- apoptoza
- asfiksja
- autofagia
- autyzm
- bazedoksifen
- benzofenon-3
- biologia molekularna
- biomarker
- choroba Alzheimera
- daidzeina
- DDE
- DDT
- depresja
- ekscytotoksyczność
- ekspresja genów
- epigenetyka
- escitalopram
- farmakoterapia
- fitoestrogeny
- funkcje poznawcze
- genetyka
- genisteina
- hipokamp
- hipoksja
- hormony
- imipramina
- ischemia
- ischemia (niedokrwienie)
- kokaina
- komórki macierzyste
- kora czołowa
- kora przedczołowa
- leki przeciwdepresyjne
- MDMA
- metylacja DNA
- mikromacierze
- mikroskopia fluorescencyjna
- mikroskopia konfokalna
- miRNA
- mirtazapina
- modele neurorozwojowe
- modele zwierzęce
- modulacja allosteryczna
- motywacja
- mysz