Zakład Farmakokinetyki i Metabolizmu Leków

Profil badawczy
Zakład Farmakokinetyki I Metabolizmu Leków zajmuje się farmakokinetyką leków psychotropowych (przeciwdepresyjnych i neuroleptycznych), badaniem udziału izoenzymów cytochromu P450 w metabolizmie tych leków i endogennych substratów neuroaktywnych oraz wpływem układu nerwowego na regulację ekspresji tego enzymu.
Badania farmakokinetyki i metabolizmu leków psychotropowych prowadzone są na materiale zwierzęcym i klinicznym. Obejmują one wszystkie etapy losów leku w ustroju: etap absorpcji z miejsca podania, metabolizmu przy udziale cytochromu P450, dystrybucji (procesów transportu i penetracji przez barierę krew-mózg) oraz eliminacji z ustroju.
Badania udziału cytochromu P450 w metabolizmie leków psychotropowych oraz substratów endogennych prowadzone są na  preparatach enzymatycznych ludzkich i zwierzęcych. Szczególną uwagę poświęca się zaangażowaniu tego enzymu w syntezę neuroprzekaźników ścieżką alternatywną (np. synteza dopaminy z tyraminy, synteza serotoniny z 5-metoksytryptaminy lub melatoniny), która może stanowić nowy punkt uchwytu działania tych leków.
Ponadto, Zespół bada bezpośredni wpływ leków psychotropowych (interakcja lek - białko enzymu) na aktywność cytochromu P450 oraz efekt ich chronicznego stosowania na regulację ekspresji i aktywność metaboliczną tego enzymu w wątrobie i mózgu. Wyniki tych badań są istotne w aspekcie interakcji farmakokinetycznych pomiędzy lekami oraz wpływu na metabolizm substancji endogennych (np. neuroprzekaźników, steroidów, kwasu arachidonowego).
Równolegle prowadzone są badania w kierunku zaangażowania neuroprzekaźników mózgowych oraz obwodowych w regulacji ekspresji cytochromu P450, z uwzględnieniem mechanizmów neuroendokrynnych. Badania te mają na celu poznanie fizjologicznej i molekularnej regulacji wątrobowego i mózgowego cytochromu P450 przez układ nerwowy oraz wyjaśnienie mechanizmu działania leków psychotropowych na ten enzym, który może stanowić dodatkowy aspekt działania klinicznego leków.
Realizacja powyższych tematów badawczych pozwala na lepsze poznanie   fizjologicznego i farmakologicznego znaczenia cytochromu P450 w mózgu i wątrobie oraz działania leków psychotropowych w tym aspekcie. Prowadzone badania mają na celu ocenę zdolności dotarcia leków psychotropowych do miejsca działania w mózgu oraz ich wpływu na metabolizm neuroaktywnych substratów endogennych (poznanie nowego mechanizmu działania leków) i egzogennych (poznanie możliwości interakcji pomiędzy lekami).

Metody badawcze
W Zakładzie Farmakokinetyki i metabolizmu leków stosuje się metody badawcze in vivo (podanie substancji do ustroju lub lokalnie do mózgu, mikrodializa mózgu), ex vivo (przygotowanie frakcji mikrosomalnej) oraz in vitro (oznaczenie stężenia leku oraz neuroprzekaźników, reakcje enzymatyczne z pomiarem specyficznych substratów i metabolitów, pomiar ekspresji enzymu, oznaczenie stężenia hormonów i cytokin).

Metody farmakokinetyczne i biochemiczne:
- oznaczanie stężenia leków i ich metabolitów w materiale biologicznym (osocze, mózg, inne tkanki) metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) z detekcją UV, fluorymetryczną oraz za pomocą  chromatografii cieczowej sprzężonej z tandemową spektrometrią mas LC/ESI-MS/MS;

- oznaczanie poziomu neuroprzekaźników monoaminergicznych i ich metabolitów w strukturach mózgu i osoczu, za pomocą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) z detekcja elektrochemiczną (kulochemiczną);

- badanie aktywności izoenzymów cytochromu P450 in vitro, przy zastosowaniu rekombinowanych izoenzymów cytochromu P450 (ludzkich i szczurzych),  mikrosomów pochodzących z mózgu lub wątroby oraz hepatocytów i neuronów. Oznaczanie stężenia specyficznych substratów izoenzymów cytochromu P450 oraz ich metabolitów powstałych podczas reakcji enzymatycznej, metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) z detekcją UV lub fluorymetryczną oraz za pomocą chromatografii cieczowej sprzężonej z tandemową spektrometrią mas LC/ESI-MS/MS;

- pomiar ekspresji cytochromu P450 oraz receptorów jądrowych i czynników transkrypcyjnych w wątrobie i mózgu: oznaczanie zawartości białka (Western blotting) i mRNA (łańcuchowa reakcja polimerazy z analizą w czasie rzeczywistym RT-PCR);
- oznaczanie stężenia hormonów i cytokin w surowicy krwi (ELISA).

Inne:
- stereotaktyczna implantacja kaniuli do struktur mózgowych;
- podania domózgowe;
- mikrodializa mózgu;
- sekcja mózgu;
- przygotowanie mikrosomów mózgowych i wątrobowych
  (wirowanie różnicowe).

Najważniejsze odkrycia ostatnich lat
(1)    Badania w modelu mikrodializy mózgu po podaniu 5-metoksytryptaminy lub melatoniny, z zastosowaniem inhibitorów syntezy serotoniny ścieżką klasyczną (PCPA – inhibitora hydroksylazy tryptofanu) i alternatywną (chininy i  propafenonu - inhibitorów CYP2D),  wykazały zaangażowanie cytochromu P450 (CYP2D) w syntezie serotoniny w mózgu in vivo, w cyklu biochemicznych przemian: melatonina → 5-metoksytryptamina →  serotonina.

(2)    Badania in vivo, przeprowadzone po uszkodzeniu oraz aktywacji układu serotoninergicznego mózgu, wykazały zaangażowanie tego układu w regulację ekspresji cytochromu P450 w wątrobie, poprzez mechanizm neuroendokrynny.

Wszystkie publikacje
  • INTERAKCJE LEKÓW Z ZIOŁOWYMI SUPLEMENTAMI DIETY

    "Wszechświat" t. 120, nr 7-9/2019


    Preparaty roślinne od wieków używane były w medycynie naturalnej. Często stosuje się je bez ograniczeń, wierząc, ze są skuteczne i bezpieczne, a ich stosowanie nie przyniesie żadnych efektów ubocznych. Nie brano pod uwagę bowiem stosowania innych preparatów, leków czy substancji oraz ich wzajemnych oddziaływań na siebie. Wzajemne oddziaływania pomiędzy lekami a suplementami diety mogą zachodzić na różnych poziomach. Najczęściej składniki suplementów diety wpływają na wchłanianie, wydalanie oraz metabolizm leków, ale również może dochodzić do synergicznych (sumowania) interakcji między nimi. Może wystąpić wiele działań niepożądanych związanych z jednoczesnym przyjmowaniem suplementów i produktów leczniczych. Wspomniane możliwe interakcje farmakokinetyczne stanowią jeden z ważnych problemów współczesnej farmakoterapii.
Wszystkie publikacje
  • Wpływ chronicznych podań asenapiny i iloperidonu na ekspresję i aktywność cytochromu P450 w mózgu i wątrobie, Dr Przemysław Danek

Wszystkie granty
  • Nagroda Prezesa Rady Ministrów za wyróżniającą się rozprawę doktorską, Dr Przemysław Danek
    Piątek, 8 Grudnia 2023
  • Stypendium Ministra Edukacji i Nauki dla wybitnych młodych naukowców , Dr Przemysław Danek
    Środa, 29 Czerwca 2022
  • Stypendium dla najlepszych doktorantów w Instytucie Farmakologii im. Jerzego Maja Polskiej Akademii Nauk (2020/2021), Dr Przemysław Danek
    Poniedziałek, 2 Listopada 2020
  • Nagroda za najlepszą prezentację posterową podczas XXXVI Szkoły Zimowej Instytutu Farmakologii PAN, Dr Przemysław Danek
    Poniedziałek, 30 Listopada -0001
Wszystkie nagrody
Kierownik zakładu

Dr hab. Anna Haduch

Telefon: +48 12 6623287
E-mail: haduch@if-pan.krakow.pl

Zainteresowania badawcze

Techniki badawcze

Słowa kluczowe